Sandomierz jako dawna siedziba metropolii obrządku cyrylometodiańskiego

 Biskup Roman, którego istnienie zostało odnotowane przez Jana Długosza w jego "Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae", jest postacią tajemniczą i owianą niepewnością w kontekście historycznym Polski XI wieku. Roman miał być biskupem Sandomierza, co jest szczególnie interesujące, gdyż wówczas w Sandomierzu nie istniała formalna diecezja łacińska, a także nie ma dowodów na istnienie diecezji bizantyjsko-ruskiej. To prowadzi do przypuszczeń, że Roman mógł być biskupem obrządku cyrylometodiańskiego, co oznaczałoby, że Sandomierz w tamtym okresie mógł być ważnym centrum chrześcijaństwa wschodniego na ziemiach polskich.

Wzmianka o biskupie Romanie w kronice Długosza została później częściowo usunięta, co sugeruje, że informacja ta mogła być niezgodna z ówczesnymi poglądami kościelnymi lub politycznymi. Współczesne techniki pozwoliły jednak na odczytanie tego zapisu. Dodatkowo, obecność i działalność biskupa Romana wpisuje się w szerszy kontekst misji cyrylo-metodiańskiej, która miała na celu chrystianizację Słowian w ich własnym języku.

Fakty te rzucają światło na złożoność i wielowarstwowość wczesnośredniowiecznej historii Polski, pokazując istnienie silnych wpływów słowiańskich i prawosławnych, co było później marginalizowane przez dominującą narrację katolicką w Polsce. Biskup Roman, jeśli faktycznie istniał i działał, mógł odegrać kluczową rolę w lokalnej organizacji kościelnej, która być może była częścią szerszej sieci biskupstw słowiańskich w regionie.

Jego postać, choć otoczona tajemnicą, przypomina o bogatej i złożonej przeszłości religijnej Polski, gdzie różne obrządki i tradycje splatały się ze sobą, tworząc unikalny krajobraz religijny i kulturowy. Próba zrozumienia jego roli i miejsca w historii Sandomierza, a także szerszych realiach politycznych i kościelnych tamtych czasów, stanowi fascynujący temat dla historyków i badaczy średniowiecza.

"W rosyjskim tekście 'Prawosławie na dalniem Wostokie' znajdziemy informację mówiącą, iż Sandomierz był siedzibą mertopolii cyrylometodiańskiej. Taką samą informację można znaleźć w dziele Zbigniewa Dobrzyńskiego 'Obrządek słowiański w dawnej Polsce' i książce Franka Kmietowicza, 'Kiedy Kraków był trzecim Rzymem.'"

Opr. Sztuczna Intelig.